Tổng quan viêm gan A

1.  Dịch tễ

Bệnh viêm gan A được biết đến từ thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên. Danh y Hyppocrate đã mô tả bệnh này với tên gọi là “bệnh vàng da truyền nhiễm”. Đến năm 1947, bệnh được đặt tên là viêm gan A để phân biệt với viêm gan B, một bệnh viêm gan virus lây qua đường máu.

Viêm gan A là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lưu hành khắp trên thế giới, nhất là ở các nước nghèo. Ở Đông Nam Á, bệnh thường gặp ở thanh thiếu niên. Một nghiên cứu tại Indonesia cho biết, có những vùng, tỷ lệ nhiễm virus viêm gan A (HAV) ở trẻ em dưới 4 tuổi lên đến 90-100%.

Tại Việt Nam, cũng một nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ nhiễm HAV ở trẻ em Tân Châu (An Giang) là 97%. Tại các bệnh viện, HAV là nguyên nhân của khoảng 30-50% số trường hợp viêm gan cấp.

2.  Nguyên nhân

Viêm gan A lây trực tiếp từ người bệnh sang người lành qua thức ăn và nước uống bị nhiễm virus. Virus HAV được đào thải qua phân ở cuối thời kỳ ủ bệnh (kéo dài hàng tuần, cho tới khi lui bệnh). Bởi vậy, ăn uống mất vệ sinh là điều kiện thuận lợi cho viêm gan A. Nhân viên y tế, khách du lịch, cô bảo mẫu… là những đối tượng có nguy cơ cao. Nhiễm khuẩn thức ăn, nguồn nước là nguy cơ gây ra những vụ dịch lớn nhỏ hiện nay.

Viêm gan A cũng có thể lây qua truyền máu, tuy nhiên khả năng lây theo phương thức này là rất hy hữu.

3.  Triệu chứng

May mắn thay, trong hầu hết các trường hợp nhiễm HAV, gan thường khỏi hoàn toàn mà không gây vấn đề nghiêm trọng nào. Những trường hợp nhẹ không cần điều trị, và hầu hết những người nhiễm đều bình phục hoàn toàn mà không bị tổn thương gan mạn tính. Không như viêm gan B và C, viêm gan A không tiến triển thành viêm gan mạn hay xơ gan. Tuy nhiên trong một số trường hợp, nhiễm virus viêm gan A có thể gây tình trạng viêm gan cấp tính.

Viêm gan cấp tính: Sau một thời gian ủ bệnh, trung bình là 30 ngày, bệnh khởi phát đột ngột bằng các dấu hiệu giống như cảm cúm: sốt, ho, đau mỏi cơ, nhức đầu, mệt nhọc, chán ăn, đi tiểu ít, nước tiểu sẫm màu. Chính vì dấu hiệu này mà nhiều người chủ quan, cho rằng chỉ bị cảm cúm thông thường. Nếu không được phát hiện sớm, bệnh sẽ nặng lên, dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

Sau 5-7 ngày với những triệu chứng trên, bệnh nhân hết sốt nhưng vẫn tiếp tục mệt mỏi và chán ăn. Dấu hiệu vàng mắt, vàng da xuất hiện tăng dần và thường kéo dài 2-4 tuần. Bệnh viêm gan A cấp tính thường tự khỏi, bệnh nhân đi tiểu nhiều và hết vàng da, vàng mắt.

Nhưng có khoảng 2% số trường hợp diễn biến nặng, có thể dẫn đến suy gan, hôn mê gan, làm cho người bệnh tử vong.

Viêm gan tối cấp: Bệnh diễn biến nhanh chóng trong một tuần với biểu hiện sốt cao, vàng mắt, mệt lả, gan teo nhỏ. Hôn mê gan thường là biểu hiện cuối cùng trước khi tử vong.

Viêm gan kéo dài: Hiện tượng này rất ít gặp. Biểu hiện là ứ mật kéo dài, đôi khi xảy ra 2-3 tháng, nhưng ít khi để lại hậu quả nặng nề. Không ghi nhận thể viêm mạn tính hoặc tình trạng mang HAV suốt đời.

4.  Điều trị

 THUỐC UỐNG:

Trước đây nhiều loại thuốc như methionine, choline, chất cốt từ gan (liver extract), thuốc Cortisol, kích thích tố nữ Estrogen, Amatandine v.v. đã được thử nghiệm trong việc chữa trị bệnh viêm gan A cấp tính. Tuy nhiên hiệu quả không cao.

Gần đây nhất, một số thuốc mới với khả năng tàn phá các vi khuẩn loại DNA và RNA trên nhiều phương diện khác nhau cũng được thí nghiệm.

 GAMMA GLOBULIN

Ðây là chất đề kháng lấy từ huyết tương của người khác để truyền thẳng vào máu bệnh nhân. Thuốc chỉ hiệu nghiệm nếu được truyền vào máu trước khi bệnh nhân tiếp xúc với vi khuẩn viêm gan A hoặc trong vòng 2 tuần lễ sau khi bị lây bệnh. Vì thế, thuốc này được dùng để ngừa bệnh hơn là chữa bệnh. Tuy nhiên chất đề kháng này tương đối mắc tiền và có thể mang lại nhiều phản ứng phụ trầm trọng.

DƯỢC THẢO:

Một số dược thảo được bầy bán trên thị trường với dụng ý chữa trị các bệnh viêm gan cấp tính và kinh niên.

Hầu hết các trường hợp viêm gan A cấp tính thường diễn biến nhẹ. Phương pháp điều trị chủ yếu là nằm nghỉ, không nên tiếp tục học tập và lao động trong thời gian mắc bệnh.

Tuy nhiên, người bệnh không nên tự điều trị tại nhà mà cần đến bệnh viện để khám, xét nghiệm để xác định thể bệnh. Đa số các bệnh nhân cần điều trị nội trú tại bệnh viện.

Bệnh nhân cần được chăm sóc tốt, ăn những thức dễ tiêu hóa, không nên dùng nhiều mỡ, đường… tránh cho gan phải làm việc mệt nhọc.

Trước đây khi chưa có văcxin đặc hiệu, người ta sử dụng liệu pháp tiêm dự phòng bằng globulin miễn dịch-Ig, song hiệu quả thấp và thời gian miễn dịch ngắn (khoảng 1 tuần). Cách ly người bệnh, ăn uống vệ sinh cũng là biện pháp phòng bệnh nhưng không thật sự đặc hiệu, không ngừa được đại dịch xảy ra.

Hiện nay, văcxin viêm gan A (là virus sống bất hoạt, giảm độc lực) đã được sử dụng trên toàn thế giới và Việt Nam, có tính miễn dịch và độ an toàn cao.

Trong hầu hết tất cả các trường hợp, bệnh viêm gan A đều tự khỏi. Không có loại thuộc nào chữa được căn bệnh này. Điều trị tại nhà chính là phương thức giúp giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa việc lây lan virus viêm gan A. 

Hoạt động nhẹ nhàng 

Giảm bớt các hoạt động tiêu tốn năng lượng. Không được nằm giường vì có thể làm chậm quá trình phục hồi của bạn. Không tới trường hay nơi làm việc trừ khi áp lực công việc và sức tiêu tốn năng lượng ít. Tránh tập các bài tập quá mạnh cho tới khi bạn đã hoàn toàn hồi phục. Khi bắt đầu cảm khá hơn thì quay trở lại các hoạt động động bình thường một cách từ từ. Nếu bạn mới hồi phục nhưng vẫn cố gắng giữ tiến độ như bình thường thì rất có thể bạn sẽ mắc bệnh trở lại.

  Ăn uống đúng cách

Dù bạn không hề muốn ăn nhưng việc cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể là rất quan trọng. Cố gắng ăn thành nhiều bữa thay vì chỉ ăn 3 bữa mỗi ngày. Với hầu hết mọi người, cảm giác buồn nôn và biếng ăn thường xuất hiện vào cuối ngày, vì vậy cố gắng ăn nhiều hơn vào buổi sáng và ít hơn vào các thời điểm sau đó.

Với những người mắc viêm gan A, các bác sĩ đã từng đưa ra một chế độ ăn giàu protein, lượng calo cao. Tuy nhiên chế độ ăn này không tỏ ra hữu hiệu bởi với những loại thức ăn như thế bạn sẽ rất khó ăn khi cảm thấy buồn nôn. Cố gắng duy trì chế độ ăn uống cân bằng, hợp lý khi thức ăn hấp dẫn bạn.

- Tránh mất nước

Việc giữ cho cơ thể giàu hydrat khi mang bệnh viêm gan A là rất quan trọng, đặc biệt là khi bạn bị nôn mửa. Uống thật nhiều nước. Nếu bạn có thể, các loại nước hoa quả và nước thịt luộc là những lựa chọn tốt bởi vị chúng cung cấp thêm calo. Rất nhiều đồ uống thể thao vẫn phổ biến ở các cửa hàng tạp hóa (như Gatorade) có thể giúp thay thế chất điện phân cần thiết (muối), chất mà bị mất đi khi bạn nôn.

- Tránh cồn và chất gây nghiện

Bệnh viêm gan làm suy yếu khả năng của gan trong việc loại bỏ tác hại của thuốc và cồn. Nếu như bạn sử dụng các chất gây nghiện (hợp pháp hay bất hợp pháp) hay uống rượu khi mang bệnh này thì ảnh hưởng của chúng sẽ có thể mạnh hơn và kéo dài hơn. Thêm vào đó, cồn và một số loại thuốc có thể khiến gan bị tổn thương nặng nề.

Đảm bảo một điều là bác sĩ của bạn biết được tất cả các loại thuốc bạn đang uống, kể cả các sản phẩm thảo mộc. Không được uống bất gì loại thuốc mới nào hoặc dừng uống các thuốc hiện tại đang được chỉ định mà không được phép của bác sĩ. Hỏi bác sĩ về thời điểm an toàn để có thể uống rượu một cách điều độ

-  Cố gắng kiểm soát khi bị ngứa

Những người bị viêm gan đôi khi bị ngứa trên da. Bạn có thể sử dụng các thuốc chống chỉ định như Benadry hay Chlor-Trimeton để hạn chế hiện tượng ngứa. Đảm bảo là bạn theo đúng hướng dẫn sử dụng của sản phẩm và ngừng sử dụng sản phẩm nếu có bất kì tác dụng phụ nào. Thông báo với bác sĩ trước khi sử dụng bất kì loại thuốc mới nào.Các triệu chứng của bệnh viêm gan A thường bắt đầu tự biến mất trong khoảng 2 tuần. Bạn vẫn có khả năng truyền bệnh cho người khác chừng nào bạn còn triệu chứng, bởi vì chất thải của bạn đều mang virút.

Ngăn nhiễm trùng viêm gan A sau khi phơi nhiễm (phòng tránh hậu phơi nhiễm)

Nếu bạn ở gần một người mà bạn biết là bị viêm gan A, vắcxin viêm gan A hoặc một mũi tiêm miễn dịch Globulin (IG) trong vòng 2 tuần phơi nhiễm có thể giúp bảo vệ bạn khỏi virút viêm gan A.

6. Phòng bệnh cho người xung quanh

Nếu bạn bị  viêm gan A, các biện pháp dưới đây sẽ giúp bạn không truyền virus cho người khác:

- Nếu bạn là nam giới đồng tính hoặc lưỡng tính luyến ái, nên tránh sinh hoạt tình dục. Vì HAV có thể lan truyền qua đưòng miệng-hậu môn và đường tay-hậu môn, sử dụng bao cao su không nhất thiết bảo vệ được bạn tình của bạn.

- Rửa tay cẩn thận sau khi đi vệ sinh. Cọ rửa kỹ ít nhất 10 giây và xả sạch nước. Nếu có thể, lau khô tay bằng khăn dùng một lần.

- Để riêng dụng cụ ăn của bạn không để người khác dùng. Rửa bát đĩa bằng máy  rửa bát hoặc bằng xà phòng nóng.

- Đừng chuẩn bị thức ăn cho người khác trong khi bạn đang bị viêm gan hoạt động.